Kijfhoek
Voor een opzienbarend station als de Kijfhoek verscheen er in september 1979 voor de buitenwacht een mooie brochure onder de naam 'Kijfhoek. 'n Automatisch systeem en de mensen daarachter', waarin NS/Goederen op enthousiaste wijze haar nieuwe bolwerk presenteerde. Van het bestaan van deze, in vierkleurendruk, aan het papier toevertrouwde informatie wisten de meeste NS'ers niets. Dat we het hoofdstuk Kijfhoek ermee kunnen openen is dan ook alleen maar te danken aan de bewaarzucht van de 'Feijenoordse meester' Wim Versteeg. Het kan natuurlijk niet anders of we komen in de brochure een aantal bekende gezichten tegen. Zelf de op het eerste gezicht uit de toon vallende cabinefoto (e-loc 1500) van machinist Mart Mols uit Venlo is 100 procent Rotterdam-Goederen-gerelateerd. Ook hij mocht zich namelijk een oud-Feijenoorder noemen...
Omslag van de brochure 'Kijfhoek. 'n Automatisch systeem en de mensen daarachter'. Klik op de foto voor het openen van de Pdf-file.
Drieluik boven (Arjo de Haas (†): Kijfhoek 1984...
Foto onder (Jan van der Reest): 27-03-1982. Heuvelen op Kijfhoek...
De officiële opening van Kijfhoek werd verricht op 21 mei 1980 door Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, mw. drs. N. Smit-Kroes. In haar bijzijn waren ook Commissaris der Koningin, mr. M. Vrolijk en President-directeur, L.F. Ploeger, samen met een hele reeks genodigden, voor wie er een speciaal ingelegde trein van Rotterdam CS naar Kijfhoek reed.
Afbeeldingen (met dank aan John Sletterink): De officiële kennisgeving voor 21 mei 1980 met het bijbehorende treinkaartje.
Vooral het heuvelproces stond die dag in de schijnwerpers. De Kijfhoekers die gewoon dienst hadden, konden daardoor rekenen op een buitengewone belangstelling. Iemand die zich dat nog prima herinnert, is Arie Metselaar. Hij stond later niet alleen in de krant, maar verscheen naar aanleiding van deze gebeurtenis ook nog eens in de Polygoon-bioscoopjournaals.
Foto links boven (Willem Lagerwij): Uitzicht over de noordzijde van een leeg Kijfhoek. Net als op IJsselmonde ontstond er pas in de middag enige activiteit. 's Avonds en 's nachts was het uitgesproken druk. Op de achtergrond raast over de hoofdbaan de Intercity naar Roosendaal en Brussel voorbij. 'Feijenoordse meesters' konden trouwens ook prima met de blauwe 'Beneluxen' overweg.
Foto rechts boven (Jan van der Reest): Heuvelloc 2304 duwt op 05-05-1981een 'treintje' in de richting van de heuvel. Aan de loc hangt een wagen met daarop een nieuwe tram (de 3004) voor de HTM in Den Haag. Dit soort wagens mochten niet geheuveld worden, maar moesten netjes worden 'weggezet'.
Foto links onder (Willem Lagerwij): Stuurstand 2 van de 2308.
Foto rechts onder (Jan van der Reest): Stuurstand 2 van heuvellocomotief 2302. Deze stuurstand was bij de heuvelloc'n aangepast. De heuvelweerstand was naast de stoel geplaatst voor een gemakkelijker bediening. De Westinghouse rangeerremkranen hadden plaats gemaakt voor exemplaren van Oerlikon. Verder aanwezig een mobilofoon en signaleringsapparatuur voor het heuvelen.
Hoewel de Kijfhoek met haar totale terreinlengte van bijna zes kilometer ongetwijfeld het meest opvallende emplacement was, waren de werkzaamheden voor rangeermachinisten er betrekkelijk saai te noemen. Naast de vooral geur- en kleurloze heuveldiensten, draaide men er RET-diensten en voor de broodnodige variatie een enkele dienst op het Handelsterrein of het depot. De laatste waren voor het opdoen van ervaring beslist nuttig. Net als de RET-diensten trouwens, aangezien er bijna nergens zoveel e-loc's zonder lucht (en dus met behulp van het spaarreservoir) gereedgemaakt werden.
Foto boven (Arjo de Haas (†): De loc-locatie aan de Noordzijde (anno 1984) stond ook bekend als 'locatie 263'. Later zouden hier naast de rondweg nog (de huidige) aankomst- en vertreksporen aangelegd worden. Uiteraard werden ook de handwissels (met contragewicht) vervangen door zogenaamde 'bromwissels'.
Foto onder (Ben van Wevering): Uitzicht vanaf de Munnikensteeg op de locatie 14-16 aan de Zuidzijde in augustus 2001. De locatie 11-13 is hier al aan de werkzaamheden voor de Betuweroute opgeofferd en locomotieven voor de treindienst treffen we op de overgebleven sporen nog maar sporadisch aan. De 1100'n op spoor 15 zijn dan ook de buiten dienst gestelde 1142 en de 1144. Afgezien van misschien een sprankje 'museumhoop' wachtten zij daar, samen met de rode ketel-instructiewagon' van NS/Cargo, hun lot af.
Het gereedmaken van locomotieven gebeurde in de regel op een aantal speciaal daarvoor bestemde sporen en locaties. Aan de zuidkant van het emplacement werden overstaande locomotieven neergezet op een tweetal bundels; de locatie 11-13 en de locatie 14-16. Onderling waren deze afzonderlijke bundels verbonden met een lang omhaalspoor aan de zuidkant van het emplacement. Aan de Barendrechtse zijde lag, pal naast het talud aan de hoofdbaanzijde, de 'locatie 263', genoemd naar het spoor naast het opzichtersgebouw aan de Noordzijde. Machinisten die met hun loc naar de locatie-Noordzijde moesten, vernamen dat gewoonlijk door middel van de toegeroepen woorden: 'loc 263!'
Op zondagmiddag werd op de Kijfhoek een begin gemaakt met het opstarten van het proces voor de komende nacht. Met locomotieven van de locatie 263 werden dan alvast de nodige treinloc's omgehaald tegen de treinen die op de bundels aan de noordzijde hadden overgestaan. In dit filmpje rangeert de Feijenoordse machinist Tom van Driel met een tweetal 2200'n. De e-loc is de befaamde 1607, die in 1989 de Langste Reizigerstrein ter Wereld reed. Na een aantal jaren in Maastricht aan de kant te hebben gestaan, schijnt de 1607, samen met een aantal andere 1600'n, verkocht te zijn aan ACTS. (Met dank aan Tom van Driel voor de videobeelden)
Zondag 23 mei 1993, Kijkhoek (deel 2)
Foto's boven (Arjo de Haas (†): Door een radioloc werden treinen via de sporen 51, 52 en 53 omgehaald; hier naar spoor 157. Pas als de gronddienst klaar was, werd de locomotief aangehaakt en kon er verbindingsproef genomen worden. Inzet (rechts): Door de aanwezigheid van de witte Mercedesbus van de gronddienst wist je als machinist dat er aan de zaak gewerkt werd...
Foto onder (Rob van der Rest): De zuidzijde van Kijfhoek deed ook drie jaar na de officiële opening nog kaal aan. Sporen zonder bovenleiding hadden, samen met een enorm arsenaal aan handwissels, de overhand. Later zou er naar de verdeelsporen 101 t/m 104 rijdraad aangelegd worden. Daarmee werd het aantal vertreksporen naar het zuiden voor elektrisch getrokken goederentreinen vergroot. De sporen 101 - 104 kenden slechts een enkel 'groepssein', waarvan het bijbehorende witte vertreklicht door de 'opzichter Zuidzijde' bediend werd. Opname 12-02-1984.
Aan de Zuidzijde van de Kijfhoek werden uitgeheuvelde wagons weer als treindeel omgehaald naar de vertreksporen. Daar werden ze aangesloten op de 'grondleiding' (4,5 bar om overlading te voorkomen!) en vervolgens door de wagenmeester nagekeken en geremd. Pas als dat gebeurd was mocht de machinist er met zijn treinloc tegen. Volgens de plaatselijke regelgeving volstond in dergelijke gevallen een 'verbindingsproef'. Bij deze verbindingsproef hoefde slechts het remwerk van de eerste wagen gecontroleerd te worden. Natuurlijk werd na de invoering van dit stuk plaatselijke regelgeving overal geprobeerd om een verbindingsproef te nemen in plaats van een kleine remproef. Dat scheelde immers de nodige tijd. De verbindingsproef was echter voorbehouden aan Kijfhoek en dan nog alleen aan de Zuidzijde...
Foto's boven (met dank aan Peter Jacobs uit Roosendaal): Kijkhoekse rangeermachinisten uit het begin van de tachtiger jaren. Op de bovenste foto Toon van der Heijden. Onder van Links naar rechts Evert Boelaart, Toon van der Heijden, Jan van Bijlevelt en Jan Daalman.
Foto midden (Rob van der Rest): Vaak volgde er op een treinbeweging voor de rijdende machinist nog een rangeerbeweging, maar met een beetje geluk was er een rangeermachinist die de loc's voor de deur van het dienstgebouw overnam. Op deze foto staan twee 1100'n (1107 + 1117) stil bij het 'dienstgebouw zuidzijde' in verband met zo'n mogelijke aflossing. Een andere optie is echter dat er vanaf de 'locatie 14-16' geduwd teruggezet moet worden in de richting van de sporenbundel '155-158'... De hevig rokende loc 2200 op spoor 155 zou immers een radiokar kunnen zijn, die zojuist een treindeel uit 'de put' heeft omgehaald...
Foto onder (Rob van der Rest): Graantreinen voor Boxtel werden vanaf de Europoort met dieseltractie naar de Kijfhoek gebracht. Nadat er aan de Noordzijde was 'omspannen' werd de reis weer voortgezet. Hier passeert de 1601 met een dergelijk transport het Dgb Kfh-zz op 16 maart 1984.
Een groot nadeel op Kijfhoek was, dat een belangrijk deel van de tijd gewoon verloren ging door het veelvuldige lopen, of anders het wachten op de opstapbus waarvoor je toestel 614 moest bellen. Alsof de duvel ermee speelde, stonden locomotieven altijd precies aan de verkeerde kant van het emplacement en werd er altijd toestemming gegeven om het heuvelen aan te vangen op het moment dat een kar omgereden moest worden.
Foto's (Willem Lagerwij): Heuvelbedrijf op de Kijfhoek. Menig boek werd hier tijdens het wachten uitgelezen... Klik op deze regel voor meer informatie over het heuvelproces met foto's van Ruud Laurijssen, Giel de Jong, Michiel Kreuze, Arjo de Haas (†) en Rob van der Rest!
Afbeelding boven: Een bladzijde uit het 'Rangeerplan Kfh Zuidzijde'. Het werk daar kon echter pas aanvangen wanneer de laatste wagen van de Noodzijde over de heuvel was geduwd...
Afbeelding onder: Een bladzijde uit het 'Rangeerplan Kfh Noordzijde'. Alles klopte natuurlijk allemaal als de spreekwoordelijke bus... maar dan moest wel alles op tijd zijn, want als de spoorbezetting niet meer overeenkwam met het opgezette plan begonnen de problemen! Leuk om weer een keer al die bestemmingen te zien, waarvan er een aantal allang niet meer bestaan...
Voor heuvelen moest alles op Kijfhoek wijken, ook het rijden van treinen. Echt rangeren, zoals dat in de havens gebeurde, was op Kijfhoek nauwelijks aan de orde. Het emplacement was 'modern' beveiligd. Stoten kon daarom hooguit in de bundels voorbij de heuvel. De magere bediening van eventuele raccordementen beperkte zich voornamelijk tot de Barendrechtse veiling en het industriegebied van Zwijndrecht onder Kijfhoek.